آنچه در این مقاله میخوانید
چت بات چیست؟ معرفی تکنولوژی، کاربردها و نقش آن در بهبود ارتباطات
۲۳ خرداد ۱۴۰۴
طبق گزارش شرکت Gartner، تا سال 2025 بیش از 75% تعاملات مشتریان با کسبوکارها بدون دخالت انسان و از طریق ابزارهای هوش مصنوعی مانند چتباتها انجام خواهد شد. چتباتها امروزه به عنوان یک ابزار کلیدی در ارائه خدمات پشتیبانی، فروش و تعامل با کاربران شناخته میشود که به کسبوکارها این امکان را میدهد پاسخهای سریع و مستمر به مخاطبان خود ارائه دهند و در عین حال هزینههای عملیاتی را کاهش دهند.
اما با وجود این مزایا، انتخاب چتبات مناسب که بتواند نیازهای خاص کسبوکار را به درستی پوشش دهد، چالشی مهم است و مستلزم شناخت دقیق ویژگیها، محدودیتها و بهترین روشهای استفاده از این فناوری است. در این مقاله، با بررسی انواع چتباتها، کاربردها، مزایا، ریسکها و نکات کلیدی انتخاب بهترین چتبات، راهنمای جامعی برای تصمیمگیری صحیح ارائه خواهیم داد.
در ادامه خواهید خواند:
- چت بات چیست؟
- ارزش چت بات ها
- چت بات ها چگونه کار میکنند؟
- چت بات ها در برابر چت بات های هوش مصنوعی در برابر عوامل مجازی
- موارد رایج استفاده از چت بات ها
- مزایای چت بات ها
- خطرات و محدودیتهای چت بات ها
- بهترین روشها و نکات برای انتخاب چت بات ها
- جمع بندی

چت بات چیست؟
چتبات (Chatbot) برنامهای کامپیوتری است که مکالمه با انسان را شبیهسازی میکند. همهی چتباتها از هوش مصنوعی استفاده نمیکنند، اما نسل جدید آنها به کمک تکنیکهای پیشرفتهای مانند پردازش طبیعی (NLP) میتوانند سوالات کاربران را بهتر متوجه شوند و به صورت خودکار بهترین پاسخ را ارسال کنند.
چتباتهای مجهز به هوش مصنوعی مولد (Generative AI)
نسل جدید چتباتها که از هوش مصنوعی مولد بهره میبرند، عملکرد بسیار پیشرفتهتری دارند. این چتباتها میتوانند زبان طبیعی انسان را بهتر درک کنند، به سبک گفتوگوی هر کاربر عادت کنند و حتی هنگام پاسخ دادن، لحنی همدلانه داشته باشند.
طبق گزارشی از موسسه IBV، حدود 85% از مدیران ارشد به این معتقدند که در دو سال آینده، چتباتهای مجهز به هوش مصنوعی مولد، به صورت مستقیم با مشتریان تعامل خواهند داشت. چنین چتباتهایی میتوانند به شرکتها کمک کنند تا پاسخدهی خودکار را بهبود ببخشند و تجربه کاربری بینقصی ارائه دهند.
در گذشته، چتباتهای پاسخ به سوالات متداول فقط میتوانستند به سوالات از پیش تعیین شده پاسخ دهند. اما حالا با ترکیب هوش مصنوعی مولد و پایگاه دانش یک سازمان، میتوانند به طیف گستردهای از پرسشها و پاسخهای هوشمندانه تولید کنند.
چتباتهای مبتنی بر هوش مصنوعی محاورهای، توانایی درک جملات کاربران و پاسخدادن به شکل انسانی را دارند. اما چتباتهای هوش مصنوعی مولد پا فراتر گذاشتهاند؛ آنها میتوانند محتواهای جدید تولید کنند، از متن با کیفیت گرفته تا تصویر و صدا، و همه اینها بر اساس مدلهای زبانی پیشرفته (LLM) انجام میشود.
رابطهای چتبات مجهز به هوش مصنوعی مولد میتوانند متنها را شناسایی، خلاصه، ترجمه، پیشبینی و حتی تولید کنند بدون اینکه نیازی به دخالت انسان باشد. این چتباتها برای استفاده در سطح سازمانی طراحی شدهاند، بهصورت خودکار از تعاملات گذشته یاد میگیرند، عملکردشان را بهبود میدهند و میتوانند گفتوگو ها را بهتر هدایت کنند.
عامل هوش مصنوعی (AI Agents) یا چت بات؟ تفاوت ها و کاربرد ها
عامل هوش مصنوعی (AI Agents) یا چت بات
ارزش چت بات ها
چتباتها باعث شدهاند پیدا کردن اطلاعات یا دریافت پاسخ سوالها خیلی سریع و راحت شود. کافی است یک سوال را تایپ یا بیان کنید تا بدون نیاز به پشتیبان انسانی یا جستوجوی دستی، جواب را در لحظه دریافت کنید.
امروزه چتباتها در خانه و محل کار کنار ما هستند؛ از دستیارهای صوتی مثل سیری، الکسا و Gemini گرفته تا ابزارهای گفتوگومحور مثل ChatGPT که در پیامرسانها یا نرمافزارهایی مثل Slack و Teams استفاده میشوند.
چتباتها فقط جواب نمیدهند؛ میتوانند کارهای سادهای مثل تغییر رمز، ثبت درخواست یا هماهنگی جلسات را هم بهصورت خودکار انجام دهند. حتی بعضی از آنها به سیستمهایی مثل CRM وصل میشوند و وظایف پیچیدهتری را هم انجام میدهند.
از طرفی، وقتی کاربران با چتبات حرف میزنند، دادههای ارزشمندی تولید میشود که شرکتها میتوانند از آنها برای شناخت بهتر نیازها و رفتار مشتریان استفاده کنند.
در بازاریابی هم چتباتها نقش مهمی دارند. آنها همیشه فعالاند، رفتار مشتری را تحلیل میکنند و تجربهای سریع، دقیق و شخصیسازیشده در سایتها و پیامرسانها فراهم میکنند.
چت بات ها چگونه کار میکنند؟
چتباتها در ابتدا خیلی ساده بودند؛ فقط میتوانستند به چند سوال مشخص که از قبل برایشان تعریف شده بود جواب بدهند. کاربر مجبور بود از بین گزینهها یا کلمات کلیدی انتخاب کند، چون چتبات توانایی درک جملات طبیعی را نداشت. بنابراین اگر سوال جدیدی مطرح میشد که از قبل پیشبینی نشده بود، چتبات نمیتوانست پاسخ بدهد.
اما با پیشرفت فناوری، چتباتها هوشمندتر شدند. آنها توانایی درک زبان طبیعی (NLP) را پیدا کردند و به کمک یادگیری ماشین یاد گرفتند که چطور مثل انسان با کاربران گفتوگو کنند.
امروز چتباتها میتوانند با شنیدن سوالات واقعی کاربران، یاد بگیرند و عملکردشان را بهتر کنند. این یعنی هرچه بیشتر از آنها استفاده شود، دقتشان در پاسخدهی هم بالاتر میرود.
با هوش مصنوعی لیارا، به API سریع و پایدار هوش مصنوعی دسترسی پیدا کنید.
✅ ارائه API هوش مصنوعی✅ ادغام ساده با اپلیکیشنها و سرویسهای شما✅ مقیاسپذیری و امنیت تضمین شده
خرید و راهاندازی سرویس هوش مصنوعی
چتباتهای امروزی که مبتنی بر هوش مصنوعی هستند، از قابلیتهای پیشرفتهتری برخوردارند.
- استفاده از درک زبان طبیعی (NLU) برای فهم بهتر ورودیهای متنی کاربران
- توانایی مقابله با اشتباهات تایپی و خطاهای ترجمه
- تشخیص «نیت» کاربر از روی جملههای آزاد و غیرفرموله
- تولید پاسخهای طبیعی با استفاده از هوش مصنوعی مکالمهای (Conversational AI)
- بهرهگیری از مدلهای یادگیری ماشین و یادگیری عمیق برای توسعه پایگاه دانشی غنیتر
- استفاده از مدلهای زبانی بزرگ (LLMs) برای افزایش دقت، تنوع و کارایی
این سطح از پیشرفت، باعث افزایش رضایت کاربران و گسترش کاربرد چتباتها در صنایع مختلف شده است.
ساخت یک چتبات مبتنی بر هوش مصنوعی، بسته به شرایط مختلف میتواند زمانبر یا سریع باشد. عواملی که در زمان توسعه تأثیر دارند شامل موارد زیر است.
- تکنولوژی و ابزارهای توسعه مورد استفاده
- میزان پیچیدگی مورد انتظار
- امکانات و قابلیتهایی که برای چتبات در نظر گرفته شده
- دسترسی به دادههای آموزشی و تعاملی
- نیاز به یکپارچهسازی با سیستمها، پایگاهدادهها یا پلتفرمهای دیگر
با این حال، اگر از پلتفرمهای بدون نیاز به کدنویسی (No-Code) یا کدنویسی کم (Low-Code) استفاده شود، میتوان فرآیند ساخت را بهطور قابل توجهی تسریع کرد.
چت بات ها در برابر چت بات های هوش مصنوعی در برابر عوامل مجازی
اصطلاحاتی مانند چتبات، چتبات هوش مصنوعی و عامل مجازی اغلب به جای یکدیگر استفاده میشوند، اما در واقع معانی و تواناییهای متفاوتی دارند. اگرچه همهی این فناوریها در دستهی ابزارهای گفتوگومحور قرار میگیرند، اما تفاوتهای ظریفی بین آنها وجود دارد که در عملکرد نهایی بسیار تاثیر گذار است.
چتبات چیست؟
چتبات (Chatbot) عمومیترین و گستردهترین اصطلاح است. هر نرمافزاری که تعامل انسانی را شبیهسازی کند، چه با ساختاری ساده و مبتنی بر منوهای از پیش تعیینشده، چه با استفاده از هوش مصنوعی پیچیده، در دستهی چتبات قرار میگیرد.
چتباتها میتوانند در پلتفرمهای مختلفی مانند وبسایتها، اپلیکیشنها، شبکههای اجتماعی یا حتی تماسهای تلفنی به کار گرفته شوند. در سادهترین حالت، چتباتها فقط مجموعهای از سوالات رایج و پاسخهای آماده را در خود دارند و تعامل کاربران را بر اساس همین الگو هدایت میکنند.

چتبات هوش مصنوعی چه تفاوتی دارد؟
چتباتهای هوش مصنوعی (AI Chatbots) از فناوریهای هوشمندتر برای درک بهتر سوالات کاربران استفاده میکنند. این چتباتها معمولاً به چند قابلیت کلیدی مجهز هستند:
- یادگیری ماشین (Machine Learning) برای بهبود پاسخدهی بر اساس دادههای دریافتی
- پردازش زبان طبیعی (NLP) و درک زبان طبیعی (NLU) برای فهم دقیقتر سوالات آزاد کاربران
- یادگیری عمیق (Deep Learning) برای افزایش دقت و قابلیت مکالمهی طبیعی با کاربر
با گذر زمان، چتباتهای هوشمند، تجربهی تعامل انسانیتری فراهم میکنند و میتوانند سوالاتی را پاسخ دهند که قبلاً برای آنها برنامهریزی نشده است.
عامل مجازی چیست؟
عامل مجازی (Virtual Agent) یک گام جلوتر از چتباتهای هوش مصنوعی است. این ابزارها نهتنها از گفتوگوی هوشمند و یادگیری عمیق استفاده میکنند، بلکه معمولاً با اتوماسیون فرآیندهای رباتیک (RPA) نیز ترکیب شدهاند.
یعنی عامل مجازی علاوه بر درک نیت کاربر، میتواند آن درخواست را بهصورت خودکار اجرا کند بدون نیاز به دخالت انسان. این ویژگی، آنها را برای انجام کارهای پیچیده و پاسخگویی دقیق به نیازهای کاربران در محیطهای حرفهای بسیار کارآمد میسازد.
یک مثال ساده برای درک بهتر:
تصور کنید کاربری میخواهد از وضعیت آبوهوای فردا مطلع شود:
- چتبات ساده: تنها در صورتی پاسخ میدهد که کاربر عبارت مشخصی مثل «پیشبینی هوا» را وارد کند. مثلاً میگوید: «فردا بارانی است.»
- چتبات هوش مصنوعی: اگر کاربر بپرسد: «هوا فردا چطوره؟» باز هم پاسخ درست میدهد، چون مفهوم جمله را درک میکند.
- عامل مجازی: نهتنها میفهمد که کاربر منظورش وضعیت آبوهواست و میگوید «فردا بارونه»، بلکه پیشنهاد میدهد زنگ هشدار (Alarm) را کمی زودتر تنظیم کند تا به دلیل باران در مسیر صبحگاهی تأخیر ایجاد نشود.
مدل هوش مصنوعی چیست؟ کاربرد و انواع AI به زبان ساده
مدل هوش مصنوعی
موارد رایج استفاده از چت بات ها
امروزه چتباتهای هوش مصنوعی فقط برای پاسخ به سوالات ساده استفاده نمیشوند. کاربران از آنها برای انجام کارهای متنوعی کمک میگیرند؛ از کنترل وسایل هوشمند خانه مثل ترموستات یا لوازم آشپزخانه، تا تعامل با اپلیکیشنهای موبایل.
در محیطهای کاری هم کاربردهای چتباتها گستردهتر شده است:
- تیمهای بازاریابی برای شخصیسازی تجربه مشتری و بهبود فروش آنلاین از چتباتها استفاده میکنند.
- تیمهای منابع انسانی و IT از آنها برای ارائه خدمات سلفسرویس به کارکنان بهره میبرند.
- مراکز تماس با کمک چتباتها ارتباط با مشتریان را مدیریت میکنند و درخواستها را سریعتر به بخش مناسب هدایت میکنند.
چتباتهای پیشرفته میتوانند مکالمات قبلی را به خاطر بسپارند و با کمک هوش مصنوعی و اتوماسیون، حتی کارهای پیچیده را انجام دهند. اگر لازم باشد، کاربر میتواند بهراحتی از چتبات به پشتیبانی انسانی منتقل شود، بدون اینکه مکالمه قطع شود یا اطلاعات قبلی از بین برود.
این چتباتها در کانالهای مختلفی فعال هستند؛ مثل پیامرسانها، وبسایتها، اپلیکیشنها و حتی تماسهای تلفنی از طریق سیستمهای پاسخگوی صوتی (IVR).
موارد استفادهی رایج شامل موارد زیر هستند:
- پشتیبانی همیشگی و بهموقع برای مسائل مربوط به خدمات مشتری یا منابع انسانی
- ارائهی پیشنهادهای شخصی در بستر فروش آنلاین
- تبلیغ محصولات و خدمات از طریق بازاریابی چتباتی
- تکمیل فیلدها در فرمها و اپلیکیشنهای مالی
- پذیرش و زمانبندی وقت ملاقات در مطبها و مراکز درمانی
- ارسال یادآور خودکار برای وظایف مبتنی بر زمان یا موقعیت مکانی
10 ابزار متن باز هوش مصنوعی برای توسعه پروژهها
ابزار متن باز هوش مصنوعی
مزایای چت بات ها
چتباتهای مبتنی بر هوش مصنوعی، با توانایی درک زبان طبیعی انسان و ارائه خدمات خودکار و شخصی سازی شده، مزایای متعددی را برای کسبوکارها و مشتریان فراهم میکنند. در ادامه به برخی از مهمترین این مزایا اشاره میشود.
ارتقاء تعامل با مشتری و افزایش وفاداری به برند
در گذشته، پاسخگویی به سوالات، نگرانیها یا شکایات مشتریان نیازمند دخالت نیروی انسانی بود. این امر در مواقعی مانند ساعات غیرارادی، تعطیلات یا آخر هفتهها با چالش جدی مواجه میشد و تجربه کاربری را تحت تاثیر قرار میداد.
چتباتها این امکان را فراهم کردهاند تا ارتباط با مشتری به صورت 24 ساعته و در تمام روزهای هفته برقرار باشد. این ابزارها ضمن کاهش زمان انتظار کاربران، کیفیت پاسخگویی را به مرور بهبود میبخشد و باعث افزایش رضایت و وفاداری مشتریان به برند میشود.
کاهش هزینهها و افزایش بهرهوری عملیاتی
پشتیبانی مداوم و شبانهروزی از مشتریان، نیازمند صرف هزینههای بالا برای جذب، آموزش و نگهداری منابع انسانی است. همچنین پاسخگویی به سوالات تکراری میتواند وقت و انرژی تیم پشتیبانی را هدر دهد. چتباتها با پاسخگویی خودکار به درخواستهای پرتکرار و ساده، نهتنها بار کاری نیروی انسانی را کاهش میدهند، بلکه به کسبوکارها کمک میکنند تا منابع انسانی خود را برای حل مسائل پیچیدهتر بهکار گیرند. همچنین، این فناوری میتواند در زمانهای اوج تقاضا یا ساعات غیر اداری نقش پشتیبان موثری ایفا کند.
افزایش فروش و تسهیل فرایندهای بازاریابی
چتباتها میتوانند در فرآیند جذب مشتریان جدید و افزایش نرخ تبدیل بسیار موثر باشند. به عنوان مثال، چنانچه کاربری در حال مرور محصولات یا خدمات یک وبسایت باشد و نیاز به دریافت اطلاعات داشته باشد، چتبات میتواند بلافاصله پاسخگو باشد و کاربر را به سمت تکمیل فرآیند خرید هدایت کند. در مواردی که فرآیند فروش پیچیدهتر است، چتبات قادر است با طرح پرسشهای مقدماتی، مشتریان بالقوه را شناسایی کرده و در صورت لزوم، ارتباط مستقیم با کارشناسان فروش برقرار سازد.
Flowise چیست؟ ابزاری قدرتمند برای توسعه و مدیریت هوش مصنوعی
Flowise چیست؟
خطرات و محدودیت های چت بات ها
در حالی که چتباتها مزایای چشمگیری برای کسبوکارها به همراه دارند، اما در صورت انتخاب نادرست پلتفرم، طراحی ضعیف یا استفاده از دادههای نامناسب، این مزایا میتوانند به نقاط ضعف تبدیل شوند.
محدودیتهای چتباتهای سنتی
بسیاری از چتباتهای قدیمی بر پایه سیستمهای قانونمحور (rule-based) طراحی شدهاند که تنها قادر به اجرای وظایف از پیش تعریفشده و ارائه پاسخهای ثابت به پرسشهای کاربران هستند. این چتباتها انعطافپذیری محدودی داشته و نمیتوانند بهخوبی با سؤالات متنوع یا پیچیده تعامل برقرار کنند. از این رو، تجربه کاربری ممکن است سطحی یا ناکامل باشد.
خطرات چتباتهای مبتنی بر هوش مصنوعی مولد
چتباتهای پیشرفتهتر که از هوش مصنوعی مولد استفاده میکنند، با چالشهایی مثل موارد زیر روبهرو هستند:
- نشت اطلاعات: اگر اطلاعات حساس وارد چتبات شود، ممکن است ناخواسته به دیگر کاربران نمایش داده شود.
- ابهام در مالکیت دادهها: استفاده از دادههایی با مجوز نامشخص میتواند مسائل حقوقی بهوجود آورد.
- مشکلات تطبیق با قوانین حریم خصوصی: مانند GDPR در اروپا.
- پاسخهای اشتباه یا گمراهکننده (hallucination): گاهی چتباتها جوابهایی تولید میکنند که نادرست یا نامرتبطاند.
به همین دلیل، استفاده از چتباتها باید با بررسی دقیق، رعایت اصول امنیت داده و انتخاب فناوری مناسب انجام شود.

بهترین روشها و نکات برای انتخاب چت بات ها
انتخاب چتبات درست میتواند هم برای کسبوکار و هم برای کاربران نتایج موثری بههمراه داشته باشد. کاربران پشتیبانی فوری و 24 ساعته دریافت میکنند و کسبوکارها بدون نیاز به افزایش نیروی انسانی، میتوانند خدمات بهتری ارائه دهند.
در ادامه، پنج نکته مهم برای انتخاب یک چتبات مناسب آورده شده است.
- به اهداف فعلی توجه کنید، اما آینده را هم در نظر بگیرید: چتباتی که انتخاب کنید که هم نیازهای فعلی شما را برطرف کند و هم در آینده امکان توسعه داشته باشد. قابلیت استفاده از قالبهای آماده و طراحی ساده؛ از جمله ویژگیهای مهم برای مقیاسپذیری هستند.
- نقش هوش مصنوعی در تجربه کاربر را دستکم نگیرید: چتبات نماینده برند شما است. چتباتی که با هوش مصنوعی مناسب میتواند نیاز کاربر را به درستی درک کند و پاسخهایی طبیعی و حرفهای ارائه دهد. در غیر این صورت، تجربه کاربری ضعیفی خواهید داشت.
- بررسی کنید آموزش و ارتقای چتبات چقدر آسان است: آیا نیار به راهکار ساده و آماده دارید یا به قابلیتهای پیشرفته برای پیادهسازی سفارشی؟ مهم است بدانید چه محتوایی از قبل در سیستم وجود دارد و چه بخشی را باید خودتان بسازید. بعضی چتباتها امکان استفاده از گفتوگوهای قبلی را برای آموزش بهتر دارند.
- به دنبال راهکاری باشید که با سیستمهای فعلی شما هماهنگ شود: چتبات خوب باید به کانالهای ارتباطی و سیستمهای پشتیبانی موجود متصل شود، نه اینکه جایگزین کامل آنها باشد. این ادغام میتواند تجربهکاربری را بهبود ببخشد و پاسخگویی سریعتری فراهم کند.
- الزامات فنی، امنیتی و مقیاس پذیری را ارزیابی کنید: هر سازمانی نیازهای امنیتی و قانونی خاص خود را دارد. چتباتی انتخاب کنید که با این الزامان هماهنگ باشد؛ مخصوصا اگر در صنعتی فعالیت دارید که مقررات سختگیرانهای برای حفظ دادهها دارد. همچنین باید بدانید اطلاعات کاربران چگونه ذخیره و استفاده میشود.
جمع بندی
انتخاب یک چتبات مناسب، تنها به خرید یک ابزار هوشمند محدود نمیشود؛ بلکه تصمیمی راهبردی است که میتواند تجربه کاربری، بهرهوری تیمها و اعتبار برند را تحت تأثیر قرار دهد. با در نظر گرفتن اهداف سازمان، قابلیتهای فنی، امنیت دادهها و امکان توسعه در آینده، میتوان چتباتی انتخاب کرد که نهتنها نیازهای فعلی را پاسخ دهد، بلکه زیرساختی هوشمند و قابلاتکا برای تعاملات آینده فراهم کند. در نهایت، چتباتی که با دقت و شناخت انتخاب شود، میتواند به یکی از مؤثرترین ابزارهای ارتباطی و پشتیبانی در هر کسبوکار تبدیل شود.