تاثیر بدهی فنی (Technical Debt) در توسعه نرم‌ افزار

بدهی فنی (Technical Debt) به تصمیماتی در فرآیند توسعه نرم‌افزار اشاره دارد که به دلایل مختلف، مانند فشار زمانی یا نیاز فوری مشتری، باعث نادیده گرفتن برخی اصول فنی و طراحی می‌شوند. این تصمیمات ممکن است عمدی یا غیرعمدی باشند و در کوتاه‌مدت باعث سرعت در تحویل پروژه شوند، اما در بلندمدت منجر به مشکلاتی مانند پیچیدگی بیشتر کد، سختی در نگهداری سیستم و افزایش هزینه‌های توسعه می‌شوند.

با لیارا تا انتهای این مطلب همراه باشید.

همین الان، بدون کمترین پیچیدگی، سرور مجازی خودتون رو در کمتر از ۳۰ ثانیه، راه‌اندازی کنید.
✅ عملکرد پایدار ✅ ترافیک نامحدود ✅ هزینه به‌صرفه
خرید سرور مجازی ابری

آنچه در ادامه خواهید خواند:

• بدهی فنی چیست؟
• تاریخچه بدهی فنی (Technical Debt)
• مثالی از بدهی فنی
• مزایای بدهی فنی (Technical Debt)
• معایب بدهی فنی (Technical Debt)
• چالش های بدهی فنی برای تیم های توسعه
• بدهی فنی (Technical Debt) به‌ عنوان یک ابزار
• انوع بدهی های فنی (Technical Debt)
• عواقب بدهی فنی
• آیا بدهی فنی خوب است یا بد؟
• سوالات متداول
• جمع بندی

بدهی فنی چیست؟

در دنیای توسعه نرم‌افزار، اصطلاح بدهی فنی (Technical Debt) که گاهی با نام‌هایی مانند بدهی کد یا بدهی تکنولوژی نیز شناخته می‌شود. به مشکلات و چالش‌هایی اشاره دارد که در نتیجه‌ تصمیمات کوتاه‌مدت فنی، به‌خصوص در شرایطی که فشار زمانی برای تحویل سریع یک پروژه یا ویژگی جدید وجود دارد، به‌وجود می‌آیند.

به بیان ساده‌تر، بدهی فنی زمانی شکل می‌گیرد که تیم توسعه برای رسیدن به یک مهلت زمانی یا ارائه سریع یک قابلیت، اقدام به نوشتن کدی غیر بهینه یا ناقص می‌کند؛ کدی که در آینده نیازمند بازنویسی، بهینه‌سازی یا حتی بازطراحی خواهد بود.

این مفهوم یکی از رایج‌ترین اصطلاحات در دنیای نرم‌افزار است. اگر مدتی در این حوزه فعالیت کرده باشید، احتمالاً با آن مواجه شده‌اید. بدهی فنی می‌تواند شکل‌های مختلفی داشته باشد؛ از وجود باگ‌های پنهان و کدهای پیچیده و قدیمی گرفته تا نبود مستندات کافی یا طراحی ضعیف معماری سیستم همگی این مشکلات بدهی فنی به حساب می‌آیند.

اما سؤال اصلی در این قسمت است: دقیقاً بدهی فنی چیست و چرا آن را بدهی می‌نامند؟

تاریخچه بدهی فنی (Technical Debt)

اصطلاح بدهی فنی نخستین‌بار توسط وارد کانینگهام، یکی از متخصصان برجسته در حوزه توسعه نرم‌افزار، معرفی شد. او برای توضیح این مفهوم به افرادی که با جزئیات فنی پروژه آشنا نبودند، از استعاره‌ی قرض گرفتن پول استفاده کرد.

کانینگهام توضیح می‌دهد که وقتی فردی برای انجام سریع‌تر یک کار، پولی را قرض می‌گیرد، باید در آینده اصل پول را همراه با بهره‌ی آن بازپرداخت کند. در توسعه نرم‌افزار نیز زمانی‌که تیم‌ها برای تحویل سریع‌تر یک پروژه یا ویژگی جدید، کدی با کیفیت پایین یا ساختار غیربهینه می‌نویسند، در واقع نوعی بدهی فنی ایجاد می‌کنند. این بدهی در ادامه باید با صرف زمان، هزینه و منابع، از طریق بازنویسی یا بهینه‌سازی کد بازپرداخت شود.

در صورتی که بدهی فنی در زمان مناسب پرداخت نشود، ممکن است مشکلاتی مانند کاهش عملکرد نرم‌افزار، افزایش خطاها، و دشواری در نگهداری یا توسعه‌های بعدی به‌وجود آید.

مثالی از بدهی فنی

برای درک بهتر فرض کنید، شما مدیر یک تیم توسعه نرم‌افزار در یک استارتاپ هستید که در حال ساخت یک اپلیکیشن موبایل است. این استارتاپ به شدت به سرعت و تحویل به موقع محصول نیاز دارد تا بتواند با رقبا رقابت کند. شما و تیم‌تان تصمیم می‌گیرید که برای ارائه سریعتر محصول به بازار، کدی را بنویسید که به راحتی قابل استفاده و تغییر باشد، اما ممکن است در آینده به مشکلاتی برخورد کند.

برای مثال، در ابتدا ممکن است شما از یک الگوریتم ساده برای پردازش داده‌ها استفاده کنید که به خوبی کار می‌کند، اما به دلیل سادگی آن، نمی‌تواند مقیاس‌پذیر باشد و در آینده با حجم بالای کاربران یا داده‌ها دچار مشکل می‌شود. همچنین، شما ممکن است مستندات کد را کامل ننویسید یا تست‌های کافی برای عملکرد کد انجام ندهید تا در زمان کوتاه‌تری محصول را به بازار عرضه کنید.

در اینجا، این تصمیم به سرعت محصول را به بازار عرضه کنید، نوعی بدهی فنی است. شما در حال حاضر از منابع و زمان صرفه‌جویی می‌کنید و سرعت را اولویت می‌دهید، اما در آینده با مشکلاتی مواجه خواهید شد. این مشکلات شامل بازنویسی کد برای بهبود عملکرد، نوشتن مستندات، و اضافه کردن تست‌های مناسب برای اطمینان از کیفیت خواهد بود. در واقع، شما به نوعی قرض می‌گیرید و در آینده باید با هزینه بیشتر (زمان و منابع) بدهی فنی خود را پرداخت کنید.

این مثال نشان می‌دهد که بدهی فنی می‌تواند تصمیمات استراتژیک و آگاهانه‌ای باشد که برای تحویل سریعتر محصول به بازار گرفته می‌شود، اما این تصمیمات به هزینه‌هایی در آینده منجر خواهند شد که باید برای پرداخت آن‌ها زمان و منابع بیشتری صرف کرد.

مزایای بدهی فنی (Technical Debt)

• تحویل سریع‌تر محصول: بدهی فنی به تیم‌های توسعه این امکان را می‌دهد که با سرعت بیشتر محصول را به بازار عرضه کنند. در شرایطی که نیاز به زمان‌بندی دقیق و سریع وجود دارد (مانند استارتاپ‌ها یا پروژه‌های با رقابت بالا)، این ویژگی بسیار مهم است.
• تجربه اولیه: با پذیرش بدهی فنی، تیم‌ها می‌توانند نسخه اولیه‌ای از محصول را عرضه کنند و سریع‌تر به بازار هدف برسند. این اقدام به تیم کمک می‌کند تا بازخوردهای اولیه از کاربران را جمع‌آوری کرده و بهبودهای لازم را اعمال کند.
• اولویت‌بندی ویژگی‌های مهم: در ابتدا، می‌توان بر ویژگی‌های اصلی تمرکز کرد و کدهایی که به‌طور موقت کار می‌کنند، پیاده‌سازی شوند تا ویژگی‌های مهم‌تر اولویت‌دار شوند. این امر به تیم کمک می‌کند تا مسائل ضروری‌تر را در زمان‌های مناسب مورد توجه قرار دهد.
• کاهش ریسک پروژه: در پروژه‌های پیچیده و بلندمدت، تحویل سریعتر می‌تواند ریسک‌های مربوط به ویژگی‌ها و تغییرات بازار را کاهش دهد. سریع‌تر به بازار آمدن به تیم کمک می‌کند تا تصمیمات آگاهانه‌تری برای مراحل بعدی پروژه بگیرد.

بدهی فنی یا Technical Debt چیست؟
بدهی فنی یا Technical Debt

معایب بدهی فنی (Technical Debt)

یکی از بزرگترین معایب بدهی فنی این است که کدهایی که به سرعت نوشته شده‌اند و دارای کیفیت کمتری هستند، در آینده نیاز به بازنویسی یا بهبود دارند. این باعث می‌شود که هزینه‌های نگهداری و به‌روزرسانی نرم‌افزار در درازمدت افزایش یابد.

کاهش کیفیت کد:

بدهی فنی اغلب به معنای کد نویسی سریع و بدون توجه به جزئیات است. این موضوع می‌تواند به مشکلاتی مانند باگ‌های بیشتر، مشکلات مقیاس‌پذیری و سختی در نگهداری کد منجر شود.

مشکلات در توسعه آینده:

با افزایش بدهی فنی، تیم‌های توسعه ممکن است در مراحل بعدی پروژه با مشکلات بزرگی مواجه شوند. کدهای پیچیده و به‌هم‌ریخته باعث می‌شوند که ویژگی‌های جدید به سختی به سیستم اضافه شوند و زمان بیشتری صرف تغییرات یا رفع اشکالات شود.

افزایش زمان برای پرداخت بدهی:

تا زمانی که بدهی فنی پرداخت نشود، تیم مجبور خواهد بود برای اصلاح کد و رفع مشکلات آن زمان و منابع بیشتری صرف کند. این می‌تواند منجر به تأخیر در تحویل ویژگی‌های جدید یا پروژه‌های دیگر شود.

تأثیر منفی بر تیم توسعه:

کار کردن با بدهی فنی می‌تواند استرس و فشار زیادی به تیم‌های توسعه وارد کند، زیرا آن‌ها باید به‌طور مداوم با مشکلات ناشی از کدهای ضعیف روبه‌رو شوند. این موضوع می‌تواند باعث کاهش انگیزه و افت روحیه تیم گردد.

چالش های بدهی فنی برای تیم های توسعه

اگرچه برای تحویل سریع پروژه‌ها ممکن است در ابتدا استفاده از روش‌های سریع و بدون توجه به جزئیات فنی مفید به نظر برسد، اما این کار می‌تواند پیامدهای منفی در آینده داشته باشد. تیم‌های توسعه باید پس از تحویل اولیه، زمان و منابع لازم را برای پرداخت بدهی فنی خود اختصاص دهند تا کدهای نوشته‌شده به‌درستی بهینه‌سازی شوند.

عدم پرداخت بدهی فنی می‌تواند منجر به مشکلاتی مانند:

• افزایش پیچیدگی کد: هرچه کدهای سریع نوشته‌شده بیشتر دست‌خورده و تغییر کنند، پیچیدگی آن‌ها افزایش می‌یابد.
• کاهش کیفیت نرم‌افزار: درصورتی‌که به‌موقع کد اصلاح نشود، احتمال بروز باگ‌ها و مشکلات عملکردی بیشتر می‌شود.
• افزایش هزینه‌ها: هرچه زمان بیشتری برای بازسازی کد صرف شود، هزینه‌ها نیز افزایش می‌یابد.

اهمیت مدیریت بدهی فنی

در نهایت، بدهی فنی یک واقعیت اجتناب‌ناپذیر در دنیای توسعه نرم‌افزار است، اما مدیریت صحیح آن می‌تواند به تیم‌ها کمک کند تا از مشکلات بزرگ‌تر در آینده جلوگیری کنند. هر تیم توسعه باید به‌طور مداوم به ارزیابی و پرداخت بدهی فنی خود بپردازد تا بتواند کیفیت نرم‌افزار خود را حفظ کند و در عین حال در زمان و هزینه‌های پروژه صرفه‌جویی کند.

اگر با مفاهیم مشابه مانند چابکی یا بازسازی کد آشنا هستید، مطمئناً متوجه اهمیت این موضوع در فرآیند توسعه نرم‌افزار خواهید شد.

مدیریت چالش‌های توسعه؛ مهارت فنی یا درک عمیق؟
مدیریت چالش‌های توسعه

بدهی فنی (Technical Debt) به‌ عنوان یک ابزار

دقیقاً مانند کسی که برای ورود به بازار مسکن رونق‌دار و جلوگیری از افزایش قیمت‌ها، وام می‌گیرد، بدهی فنی اغلب به‌عنوان ابزاری برای پیشی گرفتن از زمان استفاده می‌شود. تری هافین، بنیان‌گذار gitconnected، نقش بدهی فنی را از دیدگاه یک استارتاپ توضیح می‌دهد. تعریف او ساده و شفاف است: بدهی فنی هر کدی است که اکنون اضافه می‌شود و اصلاح آن در آینده کار بیشتری خواهد برد، معمولاً با هدف دستیابی به پیشرفت‌های سریع.

انوع بدهی های فنی (Technical Debt)

به همان اندازه که تعاریف مختلفی برای بدهی فنی وجود دارد، انواع مختلفی از بدهی فنی نیز مطرح است. برای سال‌ها، متخصصان توسعه نرم‌افزار به دنبال روش‌های جدیدی برای دسته‌بندی و ارتباط‌گیری با بدهی فنی بوده‌اند.

در سال 2007، استیو مک‌کانل پیشنهاد داد که دو نوع بدهی فنی وجود دارد: بدهی فنی عمدی و بدهی فنی غیرعمدی. به گفته او، بدهی فنی عمدی بدهی است که به‌طور آگاهانه به‌عنوان یک ابزار استراتژیک پذیرفته می‌شود. برخلاف بدهی غیرعمدی که او آن را نتیجه غیر استراتژیک انجام کار ضعیف می‌داند.

چند سال بعد، مارتین فاولر مفهوم مک‌کانل را گسترش داد و آنچه را که او چهارگوش بدهی فنی می‌نامد منتشر کرد. این چهارگوش سعی دارد بدهی فنی را در چهار دسته‌بندی قرار دهد که هر یک بر اساس قصد و زمینه متفاوت هستند. فاولر می‌گوید که می‌توان بدهی فنی را ابتدا بر اساس قصد آن دسته‌بندی کرد: آیا عمدی است یا تصادفی؟ سپس می‌توان آن را بر اساس اینکه بدهی معقول است یا بی‌پروا، به‌طور بیشتر متمایز کرد.

در سال 2014، گروهی از محققان مشاهده کردند که چارچوب‌های موجود برای دسته‌بندی بدهی فنی به طور مستقیم ماهیت خاص بدهی را مورد توجه قرار نمی‌دهند. آن‌ها دسته‌بندی‌های پیشنهادی مک‌کانل و فاولر را رد کرده و پیشنهاد کردند که بدهی فنی را بر اساس ماهیت آن دسته‌بندی کنند نه بر اساس اینکه استراتژیک است یا نه.

طبق مقاله‌ای که نتیجه این تحقیق بود و توسط موسسه مهندسی نرم‌افزار منتشر شد تحت عنوان به سوی یک هستی‌شناسی اصطلاحات بدهی فنی، 13 نوع متفاوت بدهی فنی وجود دارد که برای هرکدام شاخص‌های کلیدی خاصی معرفی شده است:

• بدهی معماری
• بدهی ساخت
• بدهی کد
• بدهی نقص
• بدهی طراحی
• بدهی مستندات
• بدهی زیرساخت
• بدهی افراد
• بدهی فرآیند
• بدهی نیازمندی
• بدهی سرویس
• بدهی اتوماسیون تست
• بدهی تست

عواقب بدهی فنی

بدهی فنی بیشتر بر عواقب بلندمدت تمرکز دارد: من بدهی فنی را به‌عنوان هر کدی می‌بینم که باعث کاهش چابکی پروژه با گذشت زمان می‌شود. توجه کنید که من نگفتم کد بد (چون این معمولاً یک مسئله ذهنی است) یا کد خراب. او معتقد است که بدهی فنی واقعی همیشه عمدی است و نه تصادفی.

توضیح گامینر در مورد آنچه که آن‌ها اشتباه بدهی فنی می‌نامند، به شدت بر مفهوم پرداخت بهره در آینده تاکید دارد. آن‌ها می‌نویسند: بدهی فنی زمانی اتفاق می‌افتد که در نوشتن کد خود میان‌بر می‌زنید تا سریع‌تر به هدف خود برسید، اما این کار به هزینه کد زشتی که نگهداری آن سخت‌تر است، تمام می‌شود. به این دلیل به آن بدهی فنی می‌گویند که شبیه به گرفتن وام است. شما امروز می‌توانید بیشتر از آنچه که معمولاً می‌توانستید انجام دهید، اما در نهایت باید هزینه بیشتری در آینده بپردازید.

آیا بدهی فنی خوب است یا بد؟

اگر بخواهید یک جواب ساده بگیرید: بدهی فنی نه خوب است و نه بد، بلکه بدهی است. درست مانند بدهی مالی، دیدگاه‌های مختلفی در مورد اینکه آیا بدهی فنی خوب است یا بد وجود دارد. بنابراین به‌جای جست‌وجو برای یک جواب قطعی، در اینجا برخی از دیدگاه‌های مختلف را بررسی خواهیم کرد.

امروزه اکثر شرکت‌های نرم‌افزاری تحت فشار بازار و رقابت برای توسعه و ارسال سریع محصولات قرار دارند. به‌ویژه استارتاپ‌ها این فشار بفرست یا غرق شو را بیشتر احساس می‌کنند. این نیاز به سرعت باعث می‌شود بسیاری از تیم‌های توسعه محصول و نرم‌افزار بین پذیرش بدهی فنی یا ارسال دیرتر محصول تصمیم‌گیری کنند.

به همین دلیل، اجماع عمومی در بیشتر تیم‌های چابک این است که بدهی فنی به‌طور ذاتی بد نیست. در واقع، بیشتر نرم‌افزارها (اگر نه همه‌ی آن‌ها) دارای مقداری بدهی فنی هستند. وقتی میزان کدی که تیم‌ها هر روز ارسال می‌کنند را در نظر می‌گیرید (به‌ویژه در محیط‌های چابک که نرم‌افزار عملیاتی به‌عنوان معیار اصلی پیشرفت شناخته می‌شود)، این ادعا شگفت‌آور نیست.

از سوی دیگر، بسیاری از تیم‌های توسعه نرم‌افزار که به‌طور خاص در چارچوب متدولوژی آبشاری و دیگر فریم‌ورک‌های مستندات‌محور فعالیت می‌کنند، این دیدگاه را ندارند.

استیو مک‌کانل می‌گوید، نگرش‌ها نسبت به بدهی فنی نه تنها بر اساس فلسفه شرکت، بلکه در داخل دپارتمان‌ها و نقش‌ها نیز به شدت متفاوت است.

من متوجه شده‌ام که کارکنان تجاری معمولاً تحمل بیشتری نسبت به بدهی فنی دارند نسبت به کارکنان فنی. مدیران اجرایی تجاری تمایل دارند که تفاوت‌ها و معادلات موجود را درک کنند، در حالی که برخی از کارکنان فنی ممکن است بر این باور باشند که میزان بدهی فنی درست تنها صفر است. مک‌کانل می‌نویسد و توضیح می‌دهد که او این امتناع از بدهی فنی را به چالش‌های ارتباطی که به‌طور اجتناب‌ناپذیری در آینده به وجود خواهد آمد، نسبت می‌دهد.

او می‌گوید که کارکنان فنی معمولاً وظیفه دارند بدهی فنی را برای کارکنان تجاری توضیح دهند، کسانی که ممکن است به‌طور فوری عواقب آن را درک نکنند. مسئله اصلی این است که برخلاف بدهی مالی، بدهی فنی بسیار کمتر قابل مشاهده است و به همین دلیل مردم راحت‌تر می‌توانند آن را نادیده بگیرند او پیشنهاد می‌کند.

Infisical چیست؟ ابزار مدیریت داده‌های حساس برای تیم‌های فنی
Infisical، ابزار مدیریت داده‌های حساس برای تیم‌های فنی

سوالات متداول

در ادامه به سوالاتی که امکان دارد در این زمینه برای شما بدون پاسخ بماند، جواب‌های کوتاه اما مفیدی داده‌ایم که با استفاده از آن می‌توانید به سوال خود پاسخ صحیحی را بدهید.

بدهی فنی چیست؟

بدهی فنی به مشکلات و پیچیدگی‌های کد نرم‌افزار اشاره دارد که به‌طور عمدی یا به دلیل فشار برای تحویل سریع‌تر محصول به وجود می‌آید. این مشکلات ممکن است نیاز به اصلاح و بازنویسی کد در آینده داشته باشند.

آیا بدهی فنی همیشه بد است؟

بدهی فنی لزوماً بد نیست. در شرایط خاص مانند استارتاپ‌ها یا پروژه‌های با زمان محدود، می‌تواند به تیم‌ها کمک کند تا سریع‌تر محصول را به بازار عرضه کنند. اما اگر به درستی مدیریت نشود، می‌تواند به مشکلات بزرگ‌تری منجر شود.

چه عواملی باعث ایجاد بدهی فنی می‌شود؟

فشار برای تحویل سریع‌تر محصول، نبود منابع کافی، تصمیمات اشتباه در طراحی، کدنویسی غیر استاندارد، عدم توجه به مستندسازی و تست، و عدم تجربه کافی تیم توسعه.

چطور می‌توان بدهی فنی را مدیریت کرد؟

استفاده از راهبردهایی مانند اولویت‌بندی بازنویسی کد، انجام تست‌های جامع، مستندسازی دقیق، و بررسی دوره‌ای کیفیت کد برای مدیریت بدهی فنی.

چه زمانی باید از بدهی فنی استفاده کنیم؟

وقتی که اولویت اصلی تحویل سریع‌تر محصول یا رسیدن به بازار است و تیم می‌تواند در آینده بدهی فنی را مدیریت و اصلاح کند.

آیا بدهی فنی همیشه به مشکلات بزرگ منجر می‌شود؟

خیر، بدهی فنی در صورت مدیریت صحیح می‌تواند مؤثر واقع شود و مشکلات بزرگی ایجاد نکند. اما اگر به‌طور مستمر کدهای ضعیف بنویسیم، مشکلاتی همچون کاهش عملکرد و مقیاس‌پذیری بوجود خواهد آمد.

چه تفاوتی بین بدهی فنی و کد ضعیف وجود دارد؟

بدهی فنی به‌طور عمدی ایجاد می‌شود و به عنوان یک ابزار برای تحویل سریع‌تر محصول استفاده می‌شود، در حالی که کد ضعیف معمولاً به دلیل بی‌توجهی یا بی‌دقتی ایجاد می‌شود.

آیا بدهی فنی همیشه باید پرداخت شود؟

نه، در برخی موارد می‌توان بدهی فنی را به تأخیر انداخت اگر واقعاً نیازی به اصلاح فوری آن نباشد. اما باید مراقب بود که این تأخیر به مشکلات بزرگ‌تری منجر نشود.

چطور می‌توان از افزایش بدهی فنی جلوگیری کرد؟

استفاده از استانداردهای کدنویسی مناسب، انجام تست‌های جامع، کد ریویوهای منظم، و مدیریت دقیق زمان‌بندی پروژه می‌تواند از افزایش بدهی فنی جلوگیری کند.

چه تفاوتی بین بدهی فنی و بدهی مالی وجود دارد؟

تفاوت اصلی این است که بدهی فنی به مشکلات تکنیکی در کد اشاره دارد که باید در آینده اصلاح شوند، در حالی که بدهی مالی به وام‌ها و تعهدات مالی واقعی اشاره دارد.

جمع بندی

بدهی فنی به مشکلاتی در کد نرم‌افزار گفته می‌شود که برای تحوییل سریع تر ایجاد می‌شود و ممکن است که در آینده نیاز به اصلاح داشته باشد. اگر چه این بدهی در شرایط خاص می‌تواند مفید باشد، مدیریت مناسب آن بسیار ضروری است تا از تبدیل شدن به مشکلات بزرگ جلوگیری کند.